ĐH có phải con đường duy nhất để trở thành lập trình viên

[cadaopham]

ĐH có phải con đường duy nhất để trở thành lập trình viên​

Đậu ĐH là một khởi đầu tốt đẹp của mỗi bạn học trò, tuy nhiên rớt ĐH cũng chưa hẳn là "tắc". Con đường dẫn đến thành công của mỗi người là khác nhau, và chắc chắn ĐH không phải là con đường duy nhất. Điều quan trọng là bạn phải thể hiện được khả năng của bản thân và có thể tạo một lối đi cho riêng mình, lúc đó thành công sẽ rất gần bên bạn. Chia sẻ của anh Đại Trần - VP of Delivery of KMS dưới đây sẽ giúp các bạn SV ngành IT hiểu rõ hơn về con đường để trở thành lập trình viên.

Trong một buổi nói chuyện với sinh viên DHBK TP HCM, tôi có nhận được câu hỏi "Điểm số trong quá trình học đại học đóng vai trò như thế nào đối với nhà tuyển dụng?". Câu trả lời của tôi là khi bạn mới vừa tốt nghiệp, điểm số là số liệu duy nhất có được về khả năng bạn hoàn tất một công việc mà bạn muốn làm. Thế nếu ngay cả điểm số cũng không có thì sao? Nếu bạn không vào đại học, hoặc đã vào nhưng không tốt nghiệp, điều đó có nghĩa gì đối với các nhà tuyển dụng lập trình viên? Tôi không thể đại diện cho tất cả các nhà tuyển dụng, nhưng cũng xin chia sẻ quan điểm của mình về vấn đề này.

Dù có rất nhiều tấm gương như Steve Jobs hay Bill Gates, thì với suy nghĩ phổ biến của người Việt Nam, chỉ khi nào bạn không học nổi thì mới kết thúc con đường đi học trước khi tốt nghiệp đại học. Quan niệm này là không chính xác, có rất nhiều lý do khiến một người không có bằng đại học. Dựa trên một vài lý do tại sao bạn kết thúc sự nghiệp học hành mà không có cái bằng đại học, tôi sẽ đưa ra một số nhận xét và lời khuyên cho bạn:

- Bạn không có năng khiếu với toán, lý, hóa hay khoa học kỹ thuật nên dù đã cố gắng vẫn không thi đậu hoặc không tốt nghiệp được:bạn nên tìm ngành khác phù hợp với mình hơn, vì lập trình viên rất cần sự suy nghĩ logic và sự đam mê kỹ thuật. Sẽ là một cực hình cho bạn nếu suốt quá trình học tập và làm việc bạn sẽ phải đánh vật với những vấn đề hóc búa mà vẫn không giải quyết được, trong khi đồng nghiệp của bạn chỉ cần búng tay là xong.
- Bạn thích và giỏi một số môn, nhưng với những gì bạn không thích thì bạn lại không chịu học hoặc không học nổi: nếu bạn đam mê lập trình hoặc công nghệ thì việc bạn không tốt nghiệp đại học có vẻ không phải là vấn đề lớn lắm, vì bạn vẫn sẽ làm tốt cái bạn đam mê. Tuy nhiên nhà tuyển dụng sẽ phải cân nhắc họ có bảo đảm sẽ có những công việc hứng thú cho bạn hay không, bởi bạn sẽ nhanh chóng chán nản hoặc không thể hoàn tất những việc mà bạn không hứng thú, cho dù việc đó cực kỳ quan trọng đối với việc kinh doanh. Lời khuyên cho bạn là hãy thay đổi cách suy nghĩ và tự tìm cho mình sự hứng khởi khi làm được một việc có ích, có ý nghĩa, hơn là làm một điều cá nhân bạn thích làm. Nó sẽ có ích cho bạn, vì trong công việc, giá trị của những việc bạn làm quan trọng hơn độ khó, độ hay ho của việc đó.
- Bạn có khả năng nhưng không có động lực dẫn đến bạn không tốt nghiệp đại học, tuy bạn vẫn muốn và với chút ít cố gắng bạn hoàn toàn có thể đạt được nó. Lời khuyên cho bạn là hãy chứng tỏ khả năng của mình, có thể qua một dự án với nhóm bạn bè, hay đóng góp cho cộng đồng open source, hay thậm chí có thể quay lại thi đại học và học để lấy tấm bằng. Sẽ không có ai tin bạn có khả năng nếu bạn không có bằng chứng gì. Ngay cả nếu họ tin bạn có khả năng, họ còn phải tin bạn có thể biến khả năng đó thành những đóng góp, kết quả cụ thể khi bạn làm việc cho họ, và cũng không kém quan trọng, là họ phải tin là bạn sẽ duy trì phong độ này trong suốt nhiều năm, với nhiều loại công việc khác nhau. Tôi xin lặp lại lời khuyên trong trường hợp này, là hãy bắt tay vào làm việc nghiêm túc cho một cái gì đó. Quá trình làm việc sẽ rèn luyện cho bạn khả năng tập trung khả năng của mình và hoàn tất công việc, chính là cái bạn cần, và cũng là cái bạn chưa làm được với tấm bằng đại học.
- Bạn có một ý tưởng, một cơ hội và bạn không thể chờ đợi, bạn kết thúc việc học khi chưa có bằng (hoặc làm song song 2 thứ cho đến khi bị đuổi học). Điều này hoàn toàn chính đáng, nhưng sẽ có 2 điều nhà tuyển dụng phải cân nhắc: 1. Bạn có phải là người có trách nhiệm không, khi gạt sự mong đợi và đầu tư của gia đình cho sỡ thích hoặc niềm đam mê của bạn? Một ngày nào đó bạn có cắt ngang hợp đồng với công ty nếu bạn có ý tưởng nào đó thật hay ho? 2. Bạn có thực sự muốn gắn bó lâu dài với công ty hay không, hay chỉ cần một công việc cho đến khi bạn chín muồi với ý tưởng mới. Tuy 2 điều này nhìn thì có vẻ giống nhau, nhưng nó sẽ có 2 ảnh hưởng khác nhau đối với công ty đang tuyển bạn. Điều 1 sẽ tạo ra rủi ro rất lớn là bạn sẽ rời bỏ bất kể ảnh hưởng của việc đó như thế nào với công ty - do đó công ty sẽ không thể giao cho bạn một việc gì quan trọng. Điều 2 sẽ khiến công ty giảm mức độ đầu tư của họ vào bạn, cũng như không thể có hoạch định tương lai lâu dài và chiến lược cho bạn - họ sẽ chỉ có thể tận dụng những gì bạn có trong thời gian bạn vẫn còn làm ở công ty.
- Bạn cho rằng việc học đại học có quá nhiều lý thuyết suông, phải học nhưng môn chả ứng dụng gì cho công việc sau này nên không theo con đường đại học: Bạn cần chứng minh là bạn có vạch ra cho mình một phương pháp khác để rèn luyện bản thân trong nghiệp lập trình, và phương pháp này đã thực sự đem lại một số kết quả nhất định. Nhà tuyển dụng sẽ rất cân nhắc liệu bạn có xu hướng bác bỏ một kế hoạch vì một vài điểm không hợp lý của nó, trong khi không thể đưa ra và thực hiện một kế hoạch khác tốt hơn. Cách suy nghĩ này là một cản trở rất lớn trong hoạt động của công ty và của nhóm, vì trong đa số các trường hợp, một kế hoạch hay quyết định sẽ không bao giờ là hoàn hảo, mà chỉ là "tốt nhất có thể". Một cá nhân luôn phản bác những chính sách, quyết định, kế hoạch dựa trên một số điểm yếu của nó mà không thể đóng góp để tìm phương án tốt hơn sẽ là "cái gai" vì chỉ gây khó khăn mà không giúp cho việc giải quyết vấn đề của công ty. Ngược lại, nếu bạn thực sự trưởng thành về kỹ thuật và trong suy nghĩ dù bạn không cần vào đại học thì bạn đã chứng minh mình có thể sáng tạo, "think out of the box", và có thể biến sự sáng tạo đó thành kết quả.
- Bạn có vấn đề về kinh tế, hoặc tai nạn hay một sai lầm nào đó dẫn đến không vào hoặc không tốt nghiệp: Nhà tuyển dụng sẽ không đặt vấn đề về con người bạn, mà sẽ quan tâm bạn đã bù vào những năm đi học bằng cách nào để có thể học được kiến thức. Nếu bạn chứng tỏ được mình vẫn học được mà không cần đến trường, và chứng tỏ mình có khả năng, thì không có bằng đại học sẽ không phải là vấn đề.

Trên đây là một số suy nghĩ của tôi khi đọc qua những hồ sơ của các ứng viên không có bằng cấp, hoặc chỉ có bằng cao đẳng, dạy nghề. Các bạn sẽ không có được lợi thế như những ứng viên tốt nghiệp đại học - sẽ không chứng tỏ bản thân đã trải qua được tất cả các kỳ thi đại học, trải qua được quá trình học đại học và thu thập được những kiến thức căn bản trong đa số các mảng về khoa học kỹ thuật, đời sống và phương pháp luận. Nhưng nếu chứng tỏ được mình có lối đi riêng của mình và với lối đi đó mình đã kiện toàn bản thân để trở thành một người có thể đóng góp nhiều giá trị cho công ty, thì bạn hoàn toàn không thua kém gì so với những ứng viên khác. Có thể bạn có một lý do khác, không được nêu ở trên, nhưng dù là lý do gì, bạn cần phải thật trung thực với bản thân và với nhà tuyển dụng, cũng như nên cởi mở về chuyện này, vì tuy bị đánh rớt là một thất bại, được nhận vào một vị trí mà mình sẽ phải luôn đánh vật với nó sẽ là một thất bại còn lớn hơn trong nghề nghiệp của bạn.

Chúc các bạn thành công nhé!