Lễ tục cưới hỏi xưa và nay

[bachsa]

Lễ tục cưới hỏi xưa

Hôn-Lễ ( Lễ Cưới
Xưa gọi là Hôn-Lễ, vì nó có ý nghĩa riêng, vì theo lễ tục xưa người ta làm lễ cưới vào buổi chiều tối. Buổi chiều tối là lúc Dương qua Âm lại, âm dương giao hoán với nhau được thuần, cho nên dùng giờ này để làm Hôn-Lễ, tức là thuận theo lẽ tuần hoàn của trời đất.

Theo xưa thì có 6 lễ, phân ra như sau :

1. Vấn danh (hay là cầu thân)

2. Sơ vấn (hay là lễ sỉ lời)


3. Ðại đăng khoa (lễ đám hỏi)

4. Sỉ lời (tức là lễ hỏi thăm nhà gái đòi hỏi những lễ vật, tiền nong thế nào)

5. Lễ nạp tài và thăm con dâu
6. Lễ tiểu đăng khoa ( tức là lễ cưới )

Theo như 6 lễ cưới hỏi, muốn nói cho có văn vẻ thì có 6 lễ như sau :

1.- Lễ Nạp Thái

Theo tục lệ Trung Hoa thì sau khi nghị hôn rồi, nhà trai mang sang nhà gái một cặp "nhạn". Sở dĩ đem chim nhạn là vì chim nhạn là loài chim rất chung tình, không sánh đôi hai lần. Tương truyền rằng loài chim nhạn rất thảo ăn, khi chúng nó gặp mồi thì kêu nhau ăn chung, vừa lúc đẻ trứng thì khi nở thế nào cũng có một con trống và con mái mà thôi. Khác với các loại chim khác, chim nhạn khi có một con chết thì một con còn lại cũng buồn rầu mà chết theo. Sau này, người Trung Hoa nào còn theo cổ lễ thì chỉ dùng ngỗng thay thế cho chim nhạn. (Loài ngỗng tuy ngông nghênh, nhưng rất chung tình).<u1> </u1><o> </o>

2.- Lễ Vấn Danh


Là hỏi tên và họ của cô gái là gì, được bao nhiêu tuổi, đã có hứa hôn với ai chưa.

3.- Lễ Nạp Cát


Là sắm sửa lễ phẩm đem sang nhà gái cầu hôn. Tùy theo nhà giàu thì lễ quí, còn nghèo thì chút đỉnh gọi là.

4.- Lễ Nạp Chưng


Lễ Nạp Chưng hay là Lễ Nạp Tệ ("chưng" nghĩa là chứng, "Tệ" nghĩa là lụa) là lễ đem hàng lụa hay vật phẩm quí giá đến nhà gái làm tang chứng cho sự hứa hôn chắc chắn, rồi chỉ chờ ngày cưới dâu.

5.- Lễ Thỉnh Kỳ


Là Lễ xin định ngày giờ làm Lễ Cưới, nhưng ngày giờ cũng do bên trai định, rồi hỏi lại ý kiến bên gái mà thôi, song thế nào nhà gái cũng tùy ý bên trai.

6.- Lễ Thân Nghinh


Là đã được nhà gái ưng thuận, ngày giờ đã định của bên trai. Bên trai đem lễ vật sang làm lễ rước dâu về.


Ðây là hoàn toàn sáu lễ theo tục lệ xưa mà ngày nay đã gia giảm bớt rất nhiều.

Lễ tục cưới hỏi nay

Nghi thức, nghi lễ cưới ở Hà Nội so với các vùng khác có quy định nghiêm ngặt hơn, nhưng trải qua một thời gian nghi thức đó cũng đã thay đổi theo tiến bộ của xã hội. Tuy nhiên, dù có thay đổi gì cũng phải giữ 3 lễ:

​

​

• Chạm ngõ là lễ tiếp xúc đầu tiên, chính thức của hai gia đình nhà trai và nhà gái. Ngày nay, những gia đình ở Hà Nội vẫn giữ nguyên nếp xưa, lễ chạm ngõ vẫn được xem là thủ tục cần thiết, để giữa hai gia đình, " chỗ người lớn " thưa chuyện với nhau. Sau lễ chạm ngõ, người con gái được xem như có nơi có chốn, bước đầu để tiến tới chuyện hôn nhân.

• Sau lễ chạm ngõ là đến lễ ăn hỏi. Dù là tầng lớp nào thì cũng không thể thiếu được cơi trầu. Một lễ ăn hỏi của người Hà Nội thì không thể thiếu cốm và hồng. Nếu gia đình khá giả thì ngoài cốm - hồng và trầu cau còn có thêm lợn sữa quay. Ðồ lễ ăn hỏi gắn liền với đặc sản của vùng đất Hà Thành, gồm có: bánh cốm, bánh su sê, mứt sen, chè, rượu, trầu cau, thuốc lá... Dù lễ vật nhiều, ít nhưng không thể thiếu bánh "su sê", ngày xưa gọi là bánh "phu thê", một số địa phương gọi chệch ra là bánh "su sê" là biểu tượng của đôi vợ chồng duyên phận vẹn toàn. Thông thường lễ ăn hỏi gồm có 3 lễ: lễ đàng nội, lễ đàng ngoại và lễ tại gia. Lễ tại gia thường được chia ra đưa kèm theo người được mời cưới.

• Thời gian sau khi ăn hỏi đến lễ cưới thông thường là dưới 10 ngày. Lễ rước dâu ngày xưa có rất nhiều thủ tục, đi đầu đám rước là những người giàu có địa vị trong làng xã, khi đón dâu ra đến đầu làng còn có lễ chăng dây, đầu làng hoặc đầu phố (lễ chăng dây đến đầu thế kỷ 20 vẫn còn), muốn đi qua phải đưa một ít tiền. Ăn uống, tiệc tùng diễn ra trước ngày cưới 1 ngày (bây giờ thường tổ chức ngày trong ngày cưới). Sau khi Hà Nội đô thị hóa, dân cư tập trung chủ yếu ở trung tâm thành phố, là khu vực 36 phố phường thì phong tục cưới xin cũng vì thế thay đổi do tiếp thu trình độ văn hóa phương Tây. Ðám cưới bắt đầu xuất hiện thiệp báo hỷ, khi đưa thiệp mời cưới phải đưa kèm theo chè và hạt sen (lấy từ lễ ăn hỏi). Ðến nay tục này vẫn còn được giữ lại. Nếu là đám cưới của những gia đình khá giả, phải có quả phù tang (dùng để đựng đồ lễ, dài từ 80cm đến 1m) do hai người khiêng, đựng trầu cau, lợn sơn son (tục này vẫn được giữ trước năm 1945). Sâm banh được mỡ ra báo hiệu một lễ cưới bắt đầu, rượu sâm banh với bánh sâm ba là hai thứ không thể thiếu trong lễ cưới của những người phong lưu. Nhưng dù là người giàu hay nghèo trong đám cưới cũng chỉ dùng tiệc ngọt (không dùng mặn).

Trong khi đón dâu, cô dâu chú rể phải làm lễ gia tiên, lễ này như một sự tưởng nhớ đến cội nguồn, tổ tiên. Sau lễ thành hôn, hai vợ chồng tân hôn trở về nhà gái mang theo lễ vật để tạ gia tiên gọi là lễ lại mặt. Lễ này hiện nay một số đám cưới bỏ qua, từ sau lễ lại mặt bố mẹ cô dâu mới chính thức tới nhà thông gia, vì trong lễ cưới mẹ cô dâu không đi đưa dâu. Lễ lại mặt thường tiến hành vào ngày thứ hai hoặc thứ tư sau lễ cưới (gọi là nhị hỷ hoặc tứ hỷ).

(Sưu tầm)​

 

[minhphuc]

Quanh chuyện Trầu Cau

Bạch Sa nhắc tới chuyện cưới hỏi là MP nghĩ ngay đến chuyện trầu cau.

Thôi thì mình tiếp tục với "Quanh Chuyện Trầu Cau" ở đây luôn hen!

Quanh Chuyện Trầu Cau​

Thói quen ăn trầu là một phong tục truyền thống của người Việt ngày xưa. Trầu cau không phải thứ đắt tiền, và từ trước kia, nó đã là một trong những nghi lễ không thể bỏ qua trong việc biểu lộ tình yêu của thanh niên nam nữ. ​

Khi bước vào tuổi trưởng thành, con trai - con gái được tự do trong tình yêu đôi lứa. Họ biết nhau, rồi quen nhau nhờ các buổi làm nương rẫy hay những dịp lễ hội của làng, và miếng trầu chính là “môi giới” cho tình yêu của họ. Trai tài gái sắc, họ dùng đề tài trầu cau hát đối nhau một cách hồn nhiên trong sáng, ngọt ngào mà vẫn tôn trọng lễ giáo gia đình:

“Trầu này trầu quế, trầu hầu​

Trầu loan trầu phượng, trầu tôi lấy mình​

Trầu này, trầu nghĩa, trầu mình lấy nhau​

Trầu này têm tối hôm qua​

Giấu cha giấu mẹ đem ra cho chàng​

Trầu này không phải trầu hàng​

Không bùa không thuốc sao chàng không ăn​

Hay là chê khó chê khăn​

Xin chàng đứng lại mà ăn miếng trầu”​

Vườn quê thơm ngát mùi hương của những buồng hoa cau đang nở rộ dưới nắng ấm miền quê là chứng nhân cho đôi trai gái qua những lần gặp gỡ, để rồi nhớ, rồi thương bằng một tình yêu chân thành tha thiết:

“Vào vườn hái quả cau xanh​

Bổ ra làm tám mời anh xơi trầu​

Trầu này têm những vôi tàu​

Ở giữa đệm quế, đôi đầu thơm cay​

Mời anh xơi miếng trầu này​

Dù mặn, dù nhạt, dù cay, dù nồng​

Dù chẳng nên đạo vợ chồng​

Xơi năm ba miếng kẻo lòng nhớ thương”​

Việc giao tiếp giữa nam nữ thời phong kiến thường bị giới hạn, tình yêu trai gái tưởng như xa xôi rời rạc nhưng hóa ra lại rất chân thành và nồng nhiệt: <o></o>

“Từ ngày ăn phải miếng trầu​

Miệng ăn môi đỏ, dạ sầu đăm chiêu​

Biết rằng thuốc dấu bùa yêu​

Làm cho ăn phải nhiều điều xót xa...”​

Vì thế, các bà mẹ cũng thường răn dạy con gái lúc trưởng thành phải “công-dung-ngôn-hạnh”, không nên vội vàng nhận trầu cau của người khác mà phải xem luân lý gia đình như một nền tảng vững chắc :

“Ði đâu cho đổ mồ hôi​

Chiếu trải không ngồi trầu để không ăn​

Thưa rằng bác mẹ tôi răng​

Làm thân con gái chớ ăn trầu người”​

Nhưng chuyện tình cảm kỳ lạ làm sao! Có khi lời nói thì bình tĩnh nhưng tâm can nàng không che giấu nổi cảm tình nồng nhiệt. Miếng trầu khi ấy như là một phương tiện mở đầu, là chất keo cố kết những tình cảm thiêng liêng, thầm kín mà cả đôi bên không thể nói bằng lời. Miếng trầu quả cau sẽ nói hộ tình yêu cho họ:

“Từ ngày ăn phải miếng trầu​

Miệng ăn môi đỏ dạ sầu đăm chiêu​

Một thương, hai nhớ, ba sầu​

Cơm ăn chẳng được, ăn trầu cầm hơi”​

Để rồi hứa hẹn mơ ước tương lai tươi sáng, hay tuyệt vọng ngẩn ngơ... Tất cả tùy do số phận:

“Anh về cuốc đất trồng cau​

Cho em trồng ké dây trầu một bên​

Mai sau trăm họ lớn lên​

Cau kia ra trái làm nên cửa nhà”​

Ngày xưa quan niệm hôn nhân cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy. Cha mẹ hai bên quyết định rồi con cái không thể cãi lại. Lỡ duyên đôi lứa, có chàng trách cô gái sao vội lấy chồng, để anh chờ đợi biết mặn nồng cùng ai? Và nàng khi ấy chỉ biết mượn trầu cau mà nhẹ nhàng giải thích:

“Ba đồng một mớ trầu cay​

Sao anh không hỏi những ngày còn không​

Bây giờ em đã có chồng...”​

Cũng có nàng vì không ưng mà từ chối miếng trầu - từ chối sự tiếp xúc để tiến đến tình yêu với thái độ nhã nhặn:

“Ai bưng cau trầu đến đó​

Xin chịu khó mang về,​

Em đang theo chân thầy gót mẹ​

Ðể cho trọn bề hiếu trung”​

Có thể thấy, trong chuyện tình yêu đôi lứa, bất kể trường hợp nào thì trầu cau cũng là một hình ảnh không thể thiếu. Điều đó dường như đã ăn sâu vào nếp nghĩ của một dân tộc, trở thành một nét văn hóa rất thẩm mỹ. Nhưng dẫu sao, có lẽ ai cũng mong đến một kết thúc thật có hậu như câu thơ sau:

“... Có phải duyên nhau thì thắm lại​

Đừng xanh như lá, bạc như vôi”.​

Chuyện hôn nhân của người Việt đôi khi không đòi hỏi mâm cao cỗ đầy, bạc vàng châu báu, nhưng tuyệt đối phải có trầu cau. Ở những vùng thôn quê, đôi khi hai gia đình nhận lễ vật trầu cau, chai rượu là đã chính thức trở thành sui gia với nhau rồi, chẳng cần tiệc tùng linh đình chi cả. Mặc dù ngày nay, con người đã tiến xa hơn trong nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội - văn hóa, nhưng đây là một phong tục đẹp, thể hiện bản sắc riêng và vẫn được lưu truyền hết đời này đến đời khác. Trầu cau sẽ làm sính lễ tăng thêm phần long trọng, nhà gái sau khi nhận lễ vật sẽ tặng lại cho bà con hàng xóm gói trà, cái bánh, trái cau, lá trầu...; dù ít người còn ăn trầu nhưng chắc chắn sẽ chẳng ai từ chối.

(Sưu tầm)​